ارتش  

پایگاه مردمی ارتش جمهوری اسلامی ایران:

  پایگاه مردمی ارتش::جنگ تحمیلی عراق علیه ایران فرصتی برای محک و آزمون جدی دفاع هوایی جمهوری اسلامی ایران( در هر دو بخش آفند هوایی و پدافند هوایی) بود. عملکرد مناسب دفاع هوایی جمهوری اسلامی ایران منجر به سه بار بازسازی کامل نیروی هوایی عراق شد. در سال‌های دفاع مقدس فرماندهی پدافند هوایی به عنوان زیرمجموعه نیروی هوایی ارتش و متولی شبکه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی از آسمان جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شد.

در همین راستا این سازمان نظامی نقش مهمی در تأمین امنیت آسمان ایران اسلامی داشته و دارد.در حال حاضر فرماندهی پدافند هوایی نیروی هوایی با سازمان و شرح وظایفی وسیع‌تر، به عنوان قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) آجا مشغول به انجام وظیفه می‌باشد. پیش از این طی مقالاتی به چگونگی اصابت قرارگرفتن میگ‌های -25 عراقی در جنگ با ایران اسلامی اشاره شد. مقاله پیش روی در خصوص حاشیه‌های حضور یکی از انواع هواپیماهای مدرن نیروی هوایی عراق در سالهای جنگ با ایران است. حاشیه‌هایی که اهمیت آن کمتر از متن نیست.

مروری بر عملکرد میگ-25درجنگ‌ها^[1]

برخی از جنگ‌ها و نبردهای هوایی که در آناز نمونه‌های مختلف MiG-25استفاده شده است عبارتند از: درگیری‌های هوایی مصر و رژیم صهیونیستی (1971)، درگیری‌های هوایی سوریه در برابر رژیم صهیونیستی^[2](1982)، حمله هوایی آمریکا به لیبی (1986)، جنگتحمیلی عراق علیه ایران، جنگ عراق ومتحدین: (جنگ اول-توفان صحرا،ژانویه وفوریه 1991)و...

از این نوع هواپیما توسط شوروی سابق و آلمان شرقی، برای مأموریت‌های شناسایی و جاسوسی بر فراز اروپای غربی نیز استفاده شد. شوروی در مقطعی خاص از سال‌های قبل از انقلاب نیز از میگ-25 برای جاسوسی بر فراز نواحی شمالی و حتی مرکزی ایران بهره گرفت.

درسال 1971 و در جریان درگیری‌های هوایی مصر و رژیم صهیونیستی، تعداد 4 فروند از این هواپیماها از سوی شوروی سابق به مصر تحویل داده شد. این هواپیماهاموفق شدند پروازهای شناسایی متعددی برفراز رژیم صهیونیستی انجام دهند. جالب‌توجه این که در برخی موارد هواپیماهای اف-4 رژیم صهیونیستی که برای تعقیب هواپیماهای میگ-25بهپرواز در می‌آمدند، قادر به ره‌گیری آن‌ها نبودند.دریکی از روزهای سال 1972 (1349 خورشیدی) نیز دوفروندفاکس‏بت که خلبانان روسی هدایت آن‌هارابرعهده داشتند ازپایگاه یدر مصر به پروازدرآمدندوباسرعت 5/2 ماخ برفراز شرم‏الشیخ (آن زمان تحت اشغال رژیم صهیونیستی بود) پروازکردند. نیروی هوایی رژیم صهیونیستی بااستفاده از هواپیماهایE 4F-سعی کردباآن‌هادرگیرشود؛امابه دلیل سرعت بالای میگ-25،تصویریکه ازدوفروندفاکس‏بت برروی صفحه رادارنقش بسته بود،بدون درنگ ناپدیدشد^[3].

در حمله هوایی آمریکا به لیبی (1986) باوجود اینکه هواپیماهای ره‌گیر میراژ-5، میگ-21،میگ -23، میگ-25 پی و میراژ- اف 1 می‌توانستند عامل تقویت پدافند هوایی لیبی محسوب شوند، اما ضعف خلبانان لیبیایی مانع از بهره‌گیری مناسب از این هواپیماها شد. بیشتر این هواپیماها در پایگاه هوایی طرابلس وهمچنین پایگاه هوایی بنینا (مستقر در بندر بنغازی) مستقر بودند. هیچ یک از هواپیماهای میگ-25 ومیراژ اف-1، به دلیل ضعف شدید خلبانان لیبیایی در ره‌گیری شبانه، قابل بهره‌گیری مناسب نبود.

براساس منابع موجود، در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، چندین فروند میگ-25مورد اصابت پدافند هوایی و همچنین خلبانان نیروی هوایی قرار گرفت.البته پس از آنکه یک فروند از هواپیماهای میگ-25 عراق بر فراز آسمان اصفهان توسط سایت پدافندهوایی یابن‌الزهرا، مورد اصابت قرار گرفت پایانی بر پروازهای بی‌خطر هواپیماهای میگ-25 بر فراز آسمان ایران رقم خورد^[4] و جنگ شهرها وارد فاز جدیدی^[5] شد. البته برخی منابع (بازجویی از اسرای عراقی،گزارش‌های منابع پدافندهوایی کشور،گزارش‌های فاشا^[6] و...) از اصابت قرار دادن تعداد 8 فروند از میگ‌های-25 عراقی در سال‌های دفاع مقدس خبر دادند^[7]. 

در طول جنگ تحمیلی، هواپیماهای میگ-25 عراق هر روز بهسازی می‌شدند وحتی توسط مستشاران شوروی و آلمان شرقی به پرواز در می‌آمدند^[8].

در جنگ اول خلیج‌فارس (1991)، هواپیماهای مختلف شرقی وغربی همانندمیگ-25،میگ 29،میراژاف-1 و... یاری‌دهنده شبکه پدافندهوایی عراق بودند. در این جنگ میگ-25مزاحمت‌هایی را برای هواگردهای نیروهای ایالات‌متحده و بریتانیا ایجاد کرد. درطی نبردی هوایی (در اولین روز جنگ: 17 ژانویه 1991)، تعداد زیادی ازهواپیماهای اف-14 و اف-18 (نیروی دریایی) و اف-15 (نیروی هوایی) وارد حریم هوایی عراق شدند.درحالی‌که به وسیله‌ی شکاری‏های A-6 و A-7 (نیروی دریایی) اسکورت می‏شدند، یک جنگنده‌ی میگ-25 عراقی از نوع PD که از پایگاه الرشید بغداد به هوا برخاسته بود، یک جنگنده‌ی اف-18 را به وسیله‌ی موشک هوا به هوای AA-6 سرنگون ساخت. در روز بعد به دستور صدام،تعداد زیادی از جنگنده‏های عراقی منجمله تعدادی میگ-29، برای در امان ماندن از بمباران و حمله‌ی بی‌وقفه‌ی نیروی هوایی آمریکا به سمت پایگاه‌های ایران پرواز کردند درحالی‌که وظیفه‌ی اسکورت این جنگنده‏هارا میگ‌های- 25 عراقی بر عهده داشتند. در این هنگام شکاری‏های اف-15آمریکایی آن‌ها را ره‌گیری کردند. میگ‌های-25 عراقی در نزدیکی مرز ایرانبا عملیات تاکتیکی ویژه با آن‌ها درگیر شدند. تعداد 6 فروند موشک آمرام به سمت میگ‌های-25 اسکورت کننده شلیک شد که هیچ‌کدام به میگ‌های 25 که حدود 5/2ماخ سرعت داشتند برخورد نکرد.

در جنگ دوم خلیج‌فارس نیز، بسیاری از جنگنده‌های عراقی من‌جمله میگ‌های -25 چند روز قبل از سرنگونی صدام، در اطراف‌و اکناف عراق استتارشدند^[9].

این هواپیما هم اکنون نیز در نیروی هوایی کشورهای الجزایر، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، روسیه، سوریه و ترکمنستان خدمت می‌کند و کشور‌هایی از جمله بلغارستان، بلاروس، هند، عراق، گرجستان، لیبی، اتحاد جماهیر شوروی و اوکراین نیز کاربران سابق این پرنده‌ی افسانه‌ای بودند^[10].

تولید میگ-25در سال 1984 و پس از تولید 1190 فروند از آن، پایان یافت. میگ-25به عنوان نمادی از جنگ سرد،بعدها به خدمت تعدادی از جمهوری‌های پدید آمده از فروپاشی شوروی، در آمد و به  خدمت نسبتاً محدود خود در روسیه و تعدادی از کشورهای دیگر ادامه داد. میگ-25بلندپروازترین و  پس از اس.آر.71، سریع‌ترین هواپیمای نظامی جهان است^[11].

میگ-25در خدمت نیروی هوایی عراق

در بررسی اسناد و مدارک موجود در خصوص میگ-25 و عملکرد دفاع هوایی در برابر آن، مشخص می‌شود که به کارگیری میگ-25 در نیروی هوایی عراق بدون هرگونه تبلیغات خاص انجام شد. این در حالی بود که به خدمت گرفتن برخی از هواپیماهای عراق با هیاهوی تبلیغاتی و جار‌و‌جنجال رسانه‌ای همراه بود^[12].

وزارت دفاع عراق درسال 1979 قراردادخرید 240 فروندهواپیماوبالگرد را بادفترطراحی میگ منعقدکرد که 55 فروند جنگنده (میگ-25) و 8 فروند جنگنده- شناسایی (میگ-25 آر) را نیز شامل می­شد.^[13].

ولی مقامات شوروی اجرای قرارداد را مشروط به استقرار 18000 تن از مستشاران خوددرعراق کردند (درآنزمان کل کارکنان نیروی هوایی عراق به زحمت به 24000 نفرمی‌رسید) باقبول شرایط ازجانب عراق درسال 1980 تعداد 24 فروند میگ-25باحفاظت گردانی متشکل ازچندین فروند میگ-21 ومیگ-23 نیروی هوایی شوروی واردعراق شدندوبه این کشورتحویل داده شدندتکنسین‌های روس هم دربهارهمان سال واردخاک عراق شدندو در پایگاه شعیبیه درچندکیلومتری بصره درجنوب عراق مستقرشدند. البته 5 سال بعد – یعنی در سال 1984 – نیز عراق تعداد 30 فروند میگ-25 دیگر از شوروی دریافت می‌کند.

در هجدهم مهرماه 1360 پدافندهوایی از مبادی ذی‌ربط درخواست دریافت اطلاعاتی در خصوص میگ-25 می‌کند. پیش‌ازاین دریافت میراژهای فرانسوی توسط نیروی هوایی عراق مشخص شده بود^[14].گزارش‌هایی به پدافندهوایی می‌رسد که در آن نوع هواپیمای عراقی نامشخص است. به عنوان مثالدر ساعت 19:00 رادارهای سد دز و بوشهر همزمان در حدود 20 الی 30 دقیقه هواپیماهای False Target^[15]دریافت کرده‌اند^[16].بررسی‌های بعدی نشان می­دهد که این مسئله مربوط به هواپیمای میگ-25 بوده است که از جزیره خارک عکس‌برداری کرده است^[17].در جایی دیگر از اسناد پدافند هوایی ذکر شده است که:« در ساعت 1630 محلی یک فروند هواپیما از سمت شمال به جنوب برفراز کازرون پرواز می‌نماید که در همان لحظه صدای انفجار شدیدی شنیده می‌شود و صدای انفجار مورد تأیید مقامات محلی قرار می‌گیرد ولی هواپیمایی در برد رادار کشف نمی‌گردد^[18]» بعدها احتمال داده شد که هواپیمای مذکور از نوع میگ-25 بود^[19].

با تجزیه‌وتحلیل مشخصات، مختصات و شیوه عملکرد هواپیماهای ناشناس، استفاده عراق از میگ-25 محرز شد. منطبق بر اسناد موجود: «معاونت عملیات پدافندهوایی در تجزیه‌وتحلیل پروازهای مورخه 3/12/60 به تعداد پروازهای میگ-25 اشاره می‌کند و معلوم نیست که این هواپیما از کی و چگونه وارد ارتش عراق گردیده و تا چه حدی ارتش عراق در به‌کارگیری آن آموزش‌یافته و آمادگی کسب کرده است؟ هواپیمایی که در این بررسی به موردتجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند شامل میگ- 21،25،23،توپولوف-22، توپولوف-16، سوخو- 20 و سوخو-22 و میراژ می‌باشد^[20].»

در ششم اسفند 1360، رادارهای پدافندهوایی در استان خوزستان، مسیرهایی با سرعت بیش از 2 ماخ را در آسمان عراق کشف می‌کنند. حال دیگر بهره‌مندی نیروی هوایی عراق از میگ-25 برای مسئولان پدافند هوایی و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قطعی شده است^[21]. شوروی با کمترین هیاهوی تبلیغاتی میگ-25 را در اختیار عراق قرارداد.سه روز بعد پست‌های شنود فاشا^[22] پرواز سه فروند میگ-25 را گزارش می‌کنند^[23]

گزارش‌های صادره از سوی پست‌های شنود فاشا نشان‌دهنده این مطلب است که تعداد 12 فروندمیگ-25از پایگاه حبانیه درعملیات شرکت کردند و 19 سورتی پروازانجام دادند^[24]. در یکی دیگر از گزارش‌های فاشا، نوع مأموریت میگ-25، فعالیت‌های بمباران و گشت هوایی ذکر می‌شود^[25].

 همچنین برابر بررسی‌های انجام‌شدهمشخص‌شده که نیروی هوایی عراق با بهره‌گیری از هواپیماهای جدید میراژ و میگ-25 تقویت شده تا آنجا که هواپیماهای گشت هوایی خود را در فضای غرب اهواز قرار داده و هواپیماهای بمباران در پناه این‌گونه شکاری‌های گشت و اسکورت مواضع نیروهای ایران را بمباران می‌کنند که البته پدافند هوایی علیرغم تمام مشکلات و نارسایی­ها و کمبودها، سعی در شکار هواپیماهای دشمن دارد^[26].

معاونت اطلاعاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اطلاعات جدیدی درمورد هواپیمای میگ-25 در 24 بند و سه صفحه به پدافند هوایی ارسال می‌کند البته برخی از مطالب ارائه‌شده توسط فرماندهی پدافندهوایی پذیرفته نمی‌شود.^[27].

امیر سرتیپ سید رضا پردیس در خصوص نحوه کسب اطلاعات در مورد میگ-25 در آن سال‌ها از طریق کشور سوریه به نکات جالبی اشاره می‌کند:

«در این زمان من در یک مأموریت به همراه جمعی از همکاران برای بازدید از نیروی هوایی کشور دوست و برادر سوریه که هواپیماهای میگ- 25 و سوخو- 24 در اختیار داشت، به صورت غیرنظامی عازم سوریه شدیم. در شهر دمشق در هتل دمشق الدولی مستقر شدیم. سرپرست گروه سرهنگ خلبان فرح‌آور از مسئولین وقت نهاجا در زمان معاونت عملیاتی شهید بابایی بود. از پدافند [هوایی] نیرو، سرهنگ متین و از موشک هاوک همافر جهانی و من هم به عنوان خلبانF-4 و تعدادی از متخصصین رادار و موشک پدافند هوایی هاوک همراه ما بودند. در دمشق به دیدار سفیر کشورمان که در آن زمان حجت‌الاسلام محتشمی پور بودند رفتیم.

سپس در نیروی هوایی سوریه با یک سرلشکر که مسئولیت اطلاعات سوریه را به عهده داشت دیدار کردیم و ایشان هم در زمینه پروازهای منطقه اطلاعاتی دادند. ایشان بیان کرد که یکی از هواپیماهای میگ-25 سوریه توسط موشک ضد هوایی رژیم اشغالگر قدس ساقط شده است. در این ملاقات قرار شد که این هیئت با یک هواپیمای ملخ‌دار نظامی از پایگاهی در شهر حلب دیدن کنند و از نزدیک با خلبانان هواپیمای میگ- 25 آشنا شویم و سئوالات فنی و تخصصی خود را از آن‌ها در مورد نحوه پرواز آن‌ها و یا اینکه این هواپیما قادر است با بمب پرواز نماید را مطرح کنیم و جواب خود را اخذ نماییم.

البته ما در این سفر به دنبال این بودیم که بدانیم این هواپیماهایی که تهران را از ارتفاع بالا بمباران می‌کنند اول از چه نوع هستند و در ثانی قدرت و توانایی آن‌ها در این بمباران‌ها چقدر است و چگونه می‌توان با آن‌ها به مقابله بر‌خاست.

با توجه به همکاری بسیار خوبی که آن‌ها با ما داشتند به خوبی جواب‌های خود را در این زمینه اخذ کردیم و در رمپ پروازی، هواپیماهای میگ-25 و سوخو-24 را بازدید کردیم و به داخل کابین هواپیماها رفتیم و در مورد سؤالات خود پاسخ‌های مناسبی گرفتیم. پس از بازدید قرار گذاشتیم که فردای آن روز به داخل یک رادار سوریه که در نزدیک مرز با اسرائیل، در نزدیکی بلندی‌های جولان در روی یک ارتفاع نصب شده بود برویم و نحوه پرواز هواپیمای میگ-25 را با سرعت بالای 2 ماخ در روی صفحه رادار ملاحظه کنیم و با برداشت‌هایمان در رادار کرج و تهران مقایسه کنیم. روز بعد از طریق زمین در یک مسافرت سه ساعته به سمت ایستگاه رادار حرکت و پس از عبور از جاده قدیمی دمشق به بیروت و به این ایستگاه رادار رسیدیم. ایستگاه رادار بر روی کوهی به ارتفاع 7000 پایی قرار داشت وازنوعP-14 روسی بود و آنتن آن از نوع Back To Back^[28] بود. این نوع آنتن در هر گردش 360 درجه می‌تواند دو مرتبه اطلاعات از هدف اخذ نماید و دقت عمل بسیار خوبی را برای موج برگشتی ایجاد نماید.

در آنجا ما ضمن مشاهده پرواز هواپیمای میگ- 25 که با سرعت 2/3 ماخ در ارتفاع 68000 پایی پرواز می‌کرد مشاهده کردیم که این پرواز مشابه پروازهای عراقی در تهران است و خلبانان سوری به ما گفتند که مأموریت این هواپیما عکاسی است ولی عراق قلاب‌هایی در زیر بدنه هواپیما تعبیه نموده است که محل نصب بمب‌ها هستند و این بمب‌ها بدون استفاده از دستگاه نشانه‌روی و بر مبنای محاسبه زمانی از ارتفاع بالا پرتاب می‌شوند و نمی‌توانند هیچ هدف خاصی را انتخاب کنند...»^[29]

اطلاعات به دست آمده توسط این گروه اعزامی به سوریه در کنار اطلاعات دریافتی از سایر منابع منجر به این شد که برای درگیری با میگ-25 راه‌کارهای مناسب‌تری اندیشیده شود که به آن‌ها اشاره خواهد شد.

امیر سرتیپ سید محمود یمینی^[30] نیز در خصوص نقش هواپیمای میگ-25 عراق در عملیات مختلف به ویژه والفجر-8 می‌نویسد: «پایگاه هوایی حبانیه مجهز به هواپیماهای بلندپرواز میگ-25 بود که دشمن از آن برای عکس­برداری هوایی و بمباران هدف‌های زمینی استفاده می‌کرد و با توجه به سقف پرواز 80000پایی،از سوی هواپیماهای F-14 و موشک فنیکس تهدیدنمی‌شد...»^[31]

  نویسنده: رضا جهانفر

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: